Τι είναι η γκουαρανά και ποιες οι ιδιότητες της. Εάν δεν την γνωρίζεις, μάθε πως σίγουρα έχεις πιει τουλάχιστον ένα ενεργειακό ποτό στη ζωή σου με γκουαρανά. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να την έχεις καταναλώσει.
Τι ακριβώς είναι, όμως, η γκουαρανά και ποια οφέλη μπορεί να έχει για την υγεία;
Γκουαρανά: Τι είναι και γιατί σου είναι τόσο χρήσιμη;
Η ιστορία της γκουαρανά
Η γκουαράνα (Paullinia cupana) είναι ένα αναρριχητικό φυτό που ευδοκιμεί στα τροπικά δάση του Αμαζονίου και το όνομα της προέρχεται από τους Γκουαρανί, μια φυλή του Αμαζονίου. Οι καρποί της είναι πορτοκαλοκόκκινες «κάψουλες» που περιέχουν μαύρους σπόρους, εν μέρει καλυμμένους από λευκούς σπόρους. Ο σκούρος σπόρος, σε αντίθεση με το κόκκινο χρώμα του κελύφους, μοιάζει με ανθρώπινο μάτι, δίνοντας έτσι πίστη στον μύθο για την προέλευση της εξημέρωσης της γκουαρανά.
Σύμφωνα με το μύθο ένας κακόβουλος θεός προσέλκυσε ένα αγαπημένο αρσενικό παιδί του χωριού στη ζούγκλα και το σκότωσε από ζήλια. Οι άνθρωποι του χωριού βρήκαν το παιδί νεκρό, πεσμένο στο δάσος. Το δεξί μάτι του φυτεύτηκε, και σε εκείνο το σημείο φύτρωσε η γκουαρανά.
Οι φυλές του Αμαζονίου χρησιμοποιούσαν τη γκουαρανά αιώνες για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Πιο συγκεκριμένα, τη χρησιμοποιούσαν ως διεγερτικό, τονωτικό, παυσίπονο όπως επίσης και για την αντιμετώπιση του πυρετού, της διάρροιας, της δυσεντερίας, της ημικρανίας και γενικότερα της σωματικής κόπωσης.
Διατροφική αξία
Οι καρποί της γκουαρανά περιέχουν περισσότερη καφεΐνη από οποιοδήποτε άλλο φυτό στον κόσμο. Η περιεκτικότητά της σε καφεΐνη είναι περίπου 4 φορές περισσότερη από ότι στον καφέ. Οι περισσότερες από τις ιδιότητες που της αποδίδονται, θεωρείται, ότι οφείλονται στην καφεΐνη. Επιπλέον περιέχει θεοφυλλίνη και θεοβρωμίνη, καθώς και τανίνες σε υψηλή περιεκτικότητα (8-15%).
Το 70% της παραγωγής γκουαρανά χρησιμοποιείται στην παρασκευή αναψυκτικών και ενεργειακών ποτών, ενώ συχνά συναντάται και σε μπάρες πρωτεΐνης. Το άλλο 30% γίνεται σκόνη για άμεση κατανάλωση σε κάψουλες ή αραίωση σε νερό ή χρησιμεύει ως πρώτη ύλη για τη φαρμακευτική και τη βιομηχανία καλλυντικών.
Οφέλη για την υγεία
Μείωση κούρασης και βελτίωση συγκέντρωσης
Η γκουαρανά είναι μια εξαιρετική πηγή καφεΐνης, η οποία βοηθά στη διατήρηση του εγκεφάλου σε εγρήγορση, διατηρώντας έτσι τη συγκέντρωση και αυξάνοντας την πνευματική ενέργεια. Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι οι σπόροι της περιέχουν 4 έως 6 φορές περισσότερη καφεΐνη από τους κόκκους καφέ.
Συγκεκριμένα, η καφεΐνη δρα αναστέλλοντας τις επιδράσεις της αδενοσίνης, μιας ένωσης που βοηθά τον εγκέφαλό να χαλαρώσει. Συνδέεται δηλαδή με τους υποδοχείς της αδενοσίνης, εμποδίζοντας την ενεργοποίησή τους, αποτρέποντας τελικά την αίσθηση της υπνηλίας και της χαλάρωσης.
Γνωστική λειτουργία
Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να επιδράσει θετικά στις γνωστικές λειτουργίες, βελτιώνοντας την απόδοση προσοχής, την απομνημόνευση καθώς και τη διάθεση. Επί του παρόντος, υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη γκουαρανά και τις θετικές της επιδράσεις στη γνωστική απόδοση, το οποίο συχνά αποδίδεται στην περιεκτικότητα της σε καφεΐνη.
Ωστόσο, εκτός από την καφεΐνη, οι σπόροι γκουαράνα περιέχουν και μια σειρά από άλλα πιθανά διεγερτικά, όπως φλαβονοειδή ή άλλα δυνητικά ψυχοδραστικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων σαπωνινών και τανινών, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη γνωστική λειτουργία.
Μια μελέτη εξέτασε συγκεκριμένα τις επιδράσεις διαφορετικών δόσεων γκουαράνα στη διάθεση και τη μάθηση. Από αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η γκουαρανά βελτίωσε την απόδοση των δοκιμασιών και οι συμμετέχοντες όχι μόνο έδωσαν μεγαλύτερη προσοχή στις εργασίες τους αλλά τις ολοκλήρωσαν και γρηγορότερα.
Ωστόσο, οι ερευνητές τόνισαν ότι τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης μπορεί εν μέρει να οφείλονται και σε άλλες ενώσεις της γκουαρανά εκτός από την καφεΐνη.
Η γκουαρανά λοιπόν φαίνεται να περιέχει και άλλες σημαντικές ουσίες και σαφώς απαιτείται πρόσθετη έρευνα για να κατανοηθεί πλήρως η δράση της.
Μπορεί να βελτιώσει την εμφάνιση του δέρματος
Η γκουαρανά είναι δημοφιλής στη βιομηχανία των καλλυντικών ως συστατικό σε αντιγηραντικές κρέμες, λοσιόν, σαπούνια και προϊόντα μαλλιών, λόγω των ισχυρών αντιοξειδωτικών και αντιμικροβιακών της ιδιοτήτων της.
Η περιεκτικότητά της σε καφεΐνη βοηθά στη ροή του αίματος στο δέρμα. Επιπλέον, μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα είδη καλλυντικών μπορεί να βελτιώσουν τη σύσφιξη του δέρματος, να ελαχιστοποιήσουν τις ρυτίδες γύρω από τα μάτια και να μειώσουν σημαντικά στις βλάβες του δέρματος που σχετίζονται με τη γήρανση.
Πως επιδρά σε ασθενείς με καρκίνο
Είναι ενδιαφέρον ότι οι μελέτες δείχνουν επίσης ότι η γκουαρανά μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα κόπωσης. Οι ίδιες μελέτες μιλούν και για πρόληψη της κατάθλιψης. Και που μπορεί να οφείλεται αυτό; Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι πιθανές αντικαρκινικές ιδιότητες της γκουαράνα προέρχονται από την περιεκτικότητά της σε ξανθίνες, οι οποίες είναι ενώσεις παρόμοιες με την καφεΐνη και τη θεοβρωμίνη.
Τα αποτελέσματα μάλιστα πρόσφατης ανασκόπησης έδειξαν ότι το εκχύλισμα γκουαράνα σε συνδυασμό με μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα ολικής άλεσης, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, φρούτα και λαχανικά μπορούν να μειώσουν το αίσθημα κούρασης που προκαλείται σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Επίσης μικρή επίδραση φαίνεται να έχει στη σταθεροποίηση του σωματικού βάρους και στη βελτίωση του αισθήματος της όρεξης, που συχνά εμφανίζεται σ’ αυτούς τους ασθενείς.
Απώλεια βάρους
Τη γκουαρανά συχνά θα τη δεις και σε πολλά από τα ροφήματα που χρησιμοποιούνται για απώλεια σωματικού βάρους. Θεωρείται ότι δρα σαν ανορεξιογόνο και ότι επιταχύνει τον μεταβολισμό λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς της σε καφεΐνη. Ωστόσο, η ευεργετική της επίδραση έχει φανεί μόνο σε συνδυασμό με πληθώρα βιταμινών και μετάλλων, καθώς και με διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και με ταυτόχρονη αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.
Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι η γκουαρανά μπορεί να καταστέλλει γονίδια που βοηθούν την παραγωγή λιποκυττάρων και να προάγει γονίδια που την επιβραδύνουν. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες ανθρωποκεντρικές μελέτες.
Μπορεί να ανακουφίσει τη χρόνια διάρροια και να αντιμετωπίσει τη δυσκοιλιότητα
Την γκουαρανά την χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες ως φυσικό τονωτικό στομάχου για τη θεραπεία πεπτικών προβλημάτων. Μπορεί να έχει αντιδιαρροϊκές ιδιότητες επειδή είναι πλούσια σε τανίνες ή φυτικά αντιοξειδωτικά. Οι τανίνες εξαιτίας της στυπτικότητάς τους μπορεί να ανακουφίσουν τη διάρροια αποτρέποντας την απώλεια νερού.
Από την άλλη πλευρά, η γκουαρανά είναι πλούσια σε καφεΐνη, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως φυσικό καθαρτικό. Η καφεΐνη διεγείρει την περισταλτική κίνηση, μια διαδικασία που ενεργοποιεί τις συσπάσεις των εντερικών μυών και του παχέος εντέρου. Αυτό μπορεί να ανακουφίσει τη δυσκοιλιότητα.
Οι χαμηλές δόσεις γκουαράνα δεν παρέχουν πολλή καφεΐνη, επομένως είναι πιο πιθανό να έχουν αντιδιαρροϊκό αποτέλεσμα. Οι υψηλές δόσεις παρέχουν περισσότερη καφεΐνη και μπορεί να έχουν καθαρτικά αποτελέσματα.
Παρενέργειες
Δεν έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες σε μικρή δοσολογία. Ωστόσο όταν τη λαμβάνεις σε μεγάλη ποσότητα ή για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, η γκουαρανά μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες. Οι παρενέργειες αυτές ίσως είναι παρόμοιες με εκείνες της υπερβολικής πρόσληψης καφεΐνης, όπως αϋπνία, υπερένταση, πονοκέφαλο, αύξηση καρδιακού παλμού, υπέρταση κ.ά.
Τα άτομα µε καρδιαγγειακά προβλήματα, διαβήτη, υπερθυρεοειδισμό, πεπτικό έλκος, αγχώδεις διαταραχές και νεφρικές βλάβες θα πρέπει να την αποφεύγουν. Δεν θα πρέπει να τη λαμβάνουν, επίσης, εγκυμονούσες ή θηλάζουσες γυναίκες και παιδιά.
Η γκουαρανά δεν θα πρέπει να συνδυάζεται με:
- Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη (καφές, σοκολάτα, αναψυκτικά)
- Ορισμένα φάρμακα όπως αντιπηκτικά, αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά, αντισυλληπτικά, διεγερτικές ουσίες κ.α.
- Αλκοόλ
Τέτοιους είδους συνδυασμοί μπορεί να προκαλέσουν νευρικότητα, πονοκεφάλους και ταχυκαρδίες.
Τρόποι κατανάλωσης
Για να παρασκευάσεις το έγχυμα, σιγοβράζεις ένα κουταλάκι του γλυκού σκόνη γκουαράνα σε ένα φλιτζάνι νερό για περίπου 5΄. Έπειτα, το σουρώνεις και το πίνεις. Συνίσταται ½ -1 κουταλάκι του γλυκού ημερησίως.
Ωστόσο, μπορείς να βρεις τη γκουαρανά στα φαρμακεία σε μορφή κάψουλας ή σιροπιού. Να θυμάσαι, ότι πρέπει να τη λαμβάνεις πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού ή του φαρμακοποιού σου. Και προσοχή, δεν πρέπει να υπερβαίνεις την προτεινόμενη δοσολογία. Οι περισσότερες από τις παρενέργειες της γκουαρανά οφείλονται στην αυξημένη περιεκτικότητά της σε καφεΐνη. Δώσε, λοιπόν, μεγάλη προσοχή στη συνολική ημερήσια προσλαμβανόμενη ποσότητά της.